یو پی اس به زبان ساده چیست؟
یو پی اس دستگاهی الکترونیکی به منظور تامین پیوسته انرژی برای دستگاههای مصرف کننده که به اختلالات موجود در شبکه و قطع برق حساس بوده و به دلیل ضرورت و حساسیتهای فوق العاده زیاد، جزو تجهیزات حیاتی مجموعه های کامپیوتری، مخابراتی، کنترل و ابزار دقیق، آزمایشگاهی و بیمارستانی میباشند.
کاهش یا افزایش ناگهانی ولتاژ، تغییر فرکانس، انواع اعوجاج لحظهای یا دایم، نمونه هایی از مشکلات ایجاد شده بر روی شبکه های برق شهری میباشند. دستگاههای الکترونیکی پیشرفته و حساس (نظیر سیستمهای کامپیوتری، تجهیزات مخابراتی و پزشکی) با توجه به کاربردهای ویژه و حساسی که دارند نیازمند تجهیزات ضروری مانند منبع تغذیه بدون وقفه و نسبتاً دقیق بوده تا ولتاژ و فرکانس ثابت و قابل اطمینان را تامین نماید.
در کشورهای پیشرفته علیرغم قطع برق شهر، دستگاه یو پی اس از وسایل ضروری کامپیوترها محسوب میشود. به عنوان مثال در صورت وجود کوچکترین اغتشاش در برق شهر بخش کنترل کامپیوتر، با تولید یک پالس موجب خاموش و روشن شدن مجدد (Restart) کامپیوتر میگردد. لذا با این عمل اطلاعاتی که در حافظه RAM سیستم وجود دارد، از بین رفته و زیانهای جبران ناپذیری به کاربر وارد شده و حاصل کار کاربر در چند لحظه از بین میرود.
در مورد سایر سیستمهای حساس نظیر دستگاههای مخابراتی و شبکه های اطلاعاتی نیز با قطع یا تغییر مشخصات منبع تغذیه، هماهنگی بخشهای مختلف دستگاه به هم خورده و بر اثر قطع و وصلهای متوالی، علاوه بر صدماتی که به قطعات دستگاه وارد میشود، عملکرد کل سیستم با اختلال مواجه میگردد. با توجه به مطالب فوق، نیاز به وجود دستگاهی که بتواند جایگزین مناسبی برای برق شهر در مواقع اضطراری گردیده و با حذف اختلالات شبکه تغذیه مدارات حساس را بر عهده گیرد، نمایان میشود.
این دستگاه یو پی اس نام دارد. لازم به ذکر است که در مواقع قطع برق میتوان از ژنراتوهای AC جهت تغذیه دستگاهها استفاده نمود ولی این منابع با توجه به مشکلاتی نظیر شناور بودن ولتاژ و فرکانس، حجم بزرگ، آلودگی صوتی، دودزا بودن، زمان طولانی وصل شدن بعد از قطع برق و لزوم سرویس و بازبینی دایمی عملاً کاربردی در دستگاه های حساس ندارد. دستگاههای یو پی اس با ابعاد کوچک و بدون نیاز به سرویس دایمی و بدون ایجاد آلودگیها با تثبیت ولتاژ و فرکانس، وسایل بسیار مناسبی جهت حفاظت سیستمها در مقابل اختلالات برق شبکه میباشند.
انواع اختلالات رایج در برق شهر
برای درک اهمیت UPSها، در این بخش به بررسی اختلالات رایج در برق شهر میپردازیم.
قطع برق (Blackout/Power Failure)
به قطع کامل برق برای مدتی طولانی تر از یک دقیقه اطلاق شده که در هنگام وقوع آن، منبع برق کاملاً از کار میافتد. (شکل شماره ۱-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
این وضعیت ممکن است در اثر بروز اشکال در خطوط نیرو مانند قطع کلیدها، فیوزها و یا حوادثی نظیر طوفان همراه با رعد و برق و یا سایر شرایط ایجاد گردد.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
- از دست رفتن اطلاعات در حال اجرا در RAM و یا Cache
- توقف عملیات اجرایی و عدم امکان فعالیت
- ضرر ناشی از زمان از دست رفته برای تنظیم یا تعمیر سیستم آسیب دیده
- زیانهای تجاری در معاملات اینترنتی On-line
- بروز خطر جانی در تجهیزات درمانی (سیستمهای کنترل حفظ حیات)
افت لحظه ای ولتاژ (Sag Power)
به کاهش کوتاه مدت ولتاژ برق اطلاق شده که تقریبا ۸۵% از کل اختلالات موجود در برق شهر را شامل میشود. (شکل شماره ۲-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
این امر ناشی از سوئیچ کردن یک بار با توان بالا مانند دستگاههای تهویه هوا یا راه انداختن موتورهای الکتریکی، تاسیسات حرارتی و برودتی و یا بروز اتصال کوتاه در مناطق اطراف میباشد. همچنین عدم دقت در انتخاب سایز مناسب برای کابلهای برق استفاده شده در ساختمان و تغییرات شبکه در زمان اوج مصرف بخصوص در فصل گرما از دیگر عوامل ایجاد این اختلال است.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
در صورتیکه ولتاژ منبع اصلی آنقدر پایین آید که منبع تغذیه کامپیوتر نتواند ولتاژی دریافت کند، افت ولتاژ باعث Restart شدن کامپیوتر میشود. هنگ کردن کامپیوتر، قفل کردن صفحه کلید، کم یا زیاد شدن نور لامپها و کوچک شدن صفحه تصویر مانیتور از دیگر تبعات این نوع اختلال میباشد.
همچنین بدلیل ثابت بودن توان الکتریکی دستگاه مصرف کننده، افت ولتاژ سبب افزایش کوتاه مدت جریان شده و به تبع آن باعث کم شدن راندمان و کوتاه شدن عمر دستگاه مصرفی میگردد.
افزایش لحظه ای ولتاژ (Power Surge)
عبارتست از افزایش لحظه ای دامنه ی ولتاژ که برای چند سیکل پیاپی ادامه دارد و در حدود ثانیه طول میکشد. (شکل شماره ۳-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
این اختلال معمولاً به دلیل سوئیچ نمودن بار در مراکز فرعی و یا به یکباره خاموش شدن دستگاههای توان بالا و یا پرمصرف بوجود میآید. همچنین اتصال کوتاه و عدم توجه به سایز مناسب برای کابلهای برق نیز از عوامل ایجاد آن میباشند.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
این اختلال باعث وارد آمدن فشار به دستگاههای حساس شده و در طول زمان سبب خرابی آنها میگردد. همچنین میتواند باعث بروز خطا در داده های دیجیتال و قفل شدن کامپیوتر شود.
کم و زیاد شدن نور لامپها و تغییرات ناگهانی در عرض تصویر مانیتور نیز از اثرات محسوس افزایش لحظه ای ولتاژ میباشد.
ولتاژ ضعیف (Brownout/Under Voltage)
به ضعیف شدن ولتاژ برای مدت زمان طولانی گفته میشود. (شکل شماره ۴-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
این اختلال زمانی ایجاد میشود که منبع اصلی تولید برق، قدرت تامین توان مورد نیاز شبکه (بار مصرفی) را ندارد، به همین دلیل شرکت برق، ولتاژ شبکه سراسری را کاهش میدهد.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
برای یک بار مصرفی، با توان ثابت، کاهش ولتاژ شبکه سبب افزایش جریان بار خواهد شد که این افزایش به نوبه خود میتواند سبب کاهش طول عمر قطعات بکار رفته در دستگاه مصرفی شود.
کاهش ولتاژ بیش از یک دقیقه میتواند موجب عملکرد نادرست تجهیزات گردد. مثلا در یک موتور القایی، میتواند منجر به بالا رفتن تلفات حرارتی و یا تغییر سرعت (دور موتور) شود.
ولتاژ قوی (Over Voltage)
به قوی و یا بیشتر شدن دامنه ی ولتاژ برای مدت زمان طولانی که میتواند موجب بالا رفتن توان راکتیو در خروجی بانکهای خازنی شود اطلاق میشود. (شکل شماره ۵-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
صاعقه و رعد و برق از مهمترین عوامل ایجادکننده این نوع اختلال میباشد.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
باعث سوختن دستگاه مصرفی و یا آتش سوزی میشود.
نوسانات فرکانسی (Frequency Variation)
به تغییر فرکانس شکل موج ورودی اطلاق میشود. (شکل شماره ۶-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
این اختلال معمولا در جاهایی دیده میشود که منبع تولید انرژی برای تغذیه ی دستگاه ها، ژنراتور (موتور برق) باشد.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
نوسانات فرکانسی باعث برش ولتاژ و کاهش دقت دستگاه های حساس آزمایشگاهی، مخابراتی، تجهیزات پزشکی و… و همچنین به هم خوردن همزمانی (Synchronizing) در برخی دستگاه ها که با عبور از صفر ولتاژ کار میکنند، میشود.
اعوجاج هارمونیکی (Harmonic Distortion)
به اغتشاشهای پریودیک و شبه سینوسی ولتاژ منبع و یا به جریانی که بارهای غیر خطی از منبع میکشد گفته میشود. (شکل شماره ۷-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
هارمونیکها عموما توسط بارهای غیرخطی بوجود میآیند که از برق شهر جریان هایی بالا میکشند. مانند کامپیوتر، دستگاه های فتوکپی، پرینترهای لیزری، موتورهای دوار با سرعت متغیر، دستگاه های جوشکاری و…
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
هارمونیکها باعث افزایش نامناسب جریان میشوند و این افزایش اثر خود را در دماهای بالا نشان داده و باعث خرابی اجزای تشکیل دهنده و افزایش حرارت دستگاه میشوند.
دمای تولید شده بوسیله هارمونیکها میتواند سیم های اصلی نول سایت را خراب کند مگر آنکه سیمها به اندازه کافی ضخیم در نظر گرفته شوند.
حالتهای گذرای سوئیچینگ (Switching Transients)
به تغییرات ناخواسته و لحظه های فرکانس از مقدار تعیین شده گفته میشود. (شکل شماره ۸-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
پیدایش عناصر نیمه هادی (ترانزیستورها ) و استفاده فراوان از آنها در شبکه های قدرت، عامل مهمی برای ایجاد هارمونیک در سیستم های قدرت میباشد اکثر PC ها توسط منابع تغذیه سوئیچینگ تغذیه میشوند و این باعث میشود مشکلات مربوط به هارمونیک ها با افزایش تعداد کامپیوترها به صورت تصاعدی بالاتر رود.
نویز الکتریکی (Electrical Line Noise)
نویز در واقع تغییرات نامنظم و کاملا اتفاقی ولتاژ است. تداخل الکترومغناطیس (EMI) و یا تداخل ناشی از فرکانسهای رادیوئی (RFI) از انواع نویز هستند. (شکل شماره ۹)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
نویز الکتریکی در اثر مشکلات کابل، کابلکشی و مجاورت با تجهیزات فرکانس رادیویی، القای امواج روی خطوط انتقال، کارکرد ترانسفورمرها، ژنراتورها و دستگاه های صنعتی بوجود میآید.
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
نویزها باعث سوء کارکرد و بروز خطا در برنامه های اجرایی و فایلهای اطلاعاتی میگردد. به طورکلی نویز الکتریکی میتواند باعث اشکالات نرم افزاری (مانند Hang نمودن کامپیوتر) و در نتیجه از دست رفتن اطلاعات شده ولی موجب آسیبهای سخت افزاری نمی گردد.
نویزها دو نوع اند:
- Normal Mode Noise
- Common Mode Noise
۱- Normal Mode Noise
این نویزها عموما بین خطوط فاز و نول شبکه دیده شده و باعث آسیب منابع تغذیه، بردها و اجزای تشکیل دهنده مدار میشوند. (شکل شماره ۱۰-۲)
۲- Common Mode Noise
بیشتر نویزها از این دسته اند و بین خطوط فاز و ارت یا نول و ارت وجود داشته و باعث از دست رفتن اطلاعات در کامپیوترها میشوند. (شکل شماره ۱۱-۲)
تاثیر نویز در بیتهای اطلاعاتی:
طبق منطق موجود در تجهیزات و دستگاه های کامپیوتری، سطح ولتاژ صفر ولت، سطح منطقی صفر و سطح ولتاژ ۵ ولت، سطح منطقی یک در نظر گرفته شده است.
نویزهای وارد شده به سیستمها در سطوح منطقی مختلف، میتوانند بر روی سیستم تأثیر گذاشته و سطح منطقی را تغییر دهند. (شکل شماره ۱۳-۲)
اسپایک (Spike)
عبارتست از افزایش بسیار زیاد لحظهای ولتاژ (شکل شماره ۱۴-۲)
عوامل موثر در ایجاد اختلال:
ضربات ناشی از رعد و برق و یا عواملی که باعث سقوط خطوط انتقال برق میشوند، باعث بروز این اختلال میگردند. مانند: طوفان، تصادفات و …
تاثیر اختلال بر شبکه و بار مصرفی:
باعث سوختن مدارهای داخل کامپیوتر شده و یا با سوختن هارد (Hard Disk) باعث از بین رفتن اطلاعات میگردد.
آماری از اختلالات برق
آمار اختلالات برق بر روی کامپیوتر، ارائه شده توسط Computer World
آمار اختلالات برق در مدت یک ماه، ارائه شده توسط شرکت IBM
آمار انواع اختلالات برق در مدت یک ماه، ارائه شده توسط شرکتAT&T
انواع تکنولوژی ساخت یوپی اس
ساختار کلی یو پی اس
برق ورودی وارد یک مبدل (Converter) شده و با رگولاسیون که در خروجی خود انجام میدهد وارد بار مصرفی میشود. یک منبع انرژی باتری هنگام قطع برق، انرژی را تأمین کرده و به منظور محفوظ ماندن انرژی در لحظه سوئیچینگ از برق به باتری و بالعکس از یک خازن استفاده میشود. (شکل شماره۱-۵)
انواع تکنولوژیهای شناخته شده جهت ساخت یو پی اس عبارتند از:
- Standby
- Line-Interactive
- Ferro resonant
- Double Conversion
- Delta Conversion
در این قسمت سعی داریم شما را با سه نوع تکنولوژی ساخت یو پی اس آشنا نمائیم.
Line-Interactive Technology
در این نوع تکنولوژی برق ورودی وارد بخش Power Interface شده و خروجی را تأمین و همزمان عمل شارژ باتری انجام میگیرد.
Inverter در حالت نرمال (برق شهر) وظیفه شارژ باتری و در حالت قطع برق شهر، وظیفه تولید برق سینوسی از انرژی ذخیره شده در باتری را بر عهده دارد. (شکل شماره ۲-۵)
برق ورودی وارد فیلتر شده و ترانس(AVR Automatic Voltage Regulation) عمل تضعیف (Buck) یا افزایش (Boost) برق ورودی را انجام میدهد و با یک رگولاسیون خوب، برق را به بار مصرفی میرساند.
-
بررسی حالت نرمال
-
بررسی حالت باتری